Architektura drewniana

Architektura drewniana miasteczek Lubelszczyzny

Architektura drewniana miasteczek, zwłaszcza tzw. domy podcieniowe to jedno z najbardziej oryginalnych zjawisk w polskiej architekturze. W województwie lubelskim zachowały się wspaniałe zespoły małomiasteczkowej zabudowy drewnianej. Jednak właśnie te najcenniejsze polskie zabytki są w najgorszym stanie.  Brakuje świadomości znaczenia drewnianej architektury miasteczek dla dziedzictwa kulturowego. Zanika wiedza o technikach budowlanych stosowanych w tradycyjnym budownictwie.

Małe miasteczka były do niedawna zespołami urbanistycznymi o specyficznym charakterze, łączyły rzemieślniczo – handlowe funkcje miasta z rolniczymi funkcjami wsi. Niemal wszystkie dawne miasteczka miały oryginalną zabudowę drewnianą charakterystyczną dla polskiego krajobrazu kulturowego. Układ przestrzenny i zabudowa miasteczek ukształtowały się jeszcze w średniowieczu. Oglądając stare fotografie łatwo zauważyć, że choć każdy dom był inny, każdy miał swoje własne oblicze ukształtowane przez małomiasteczkowego cieślę, to zestawione w jednym ciągu tworzyły zwarty zespół pierzei rynkowych.

Szczególnie charakterystycznym zjawiskiem są tzw. domy podcieniowe. Wg ustaleń dr. Jana Góraka, w co najmniej 32 dawnych miasteczkach Lubelszczyzny istniały domy podcieniowe. Architektura drewniana miasteczek zanika w zastraszającym tempie. Do dziś jedynie w Wojsławicach i Łęcznej przetrwały zespoły przyrynkowych domów z podcieniami, a pojedyncze domy podcieniowe w kilku innych miasteczkach.

Główną częścią projektu „Architektura drewniana miasteczek Lubelszczyzny” były warsztaty tradycyjnego ciesielstwa i konserwacji tradycyjnej architektury drewnianej, które  odbyły się w Wojsławicach  w dniach  15–21 lipca 2010. Głównym miejscem warsztatów był Dom Szewca Fawki – charakterystyczny dla architektury regionu drewniany dom podcieniowy z lat 20. XX wieku.
Uczestnicy poznawali tradycyjne techniki ciesielskie pod okiem mistrzów z okolic Wojsławic (Maciej Staiński, Zbigniew Lachowski, Jan Malarz) oraz ekspertów z Politechniki Lubelskiej (Bartłomiej Kwiatkowski, Natalia Przesmycka),  Muzeum Wsi Lubelskiej (Grzegorz Miliszkiewicz) oraz Stowarzyszenia Konserwatorów Zabytków (Krzysztof Wieczorek). W programie warsztatów były zajęcia praktyczne, wykłady i prezentacje teoretyczne oraz objazd po miasteczkach wschodniej Lubelszczyzny.
Uczestnicy warsztatów poznali i udokumentowali architekturę drewnianą Wojsławic, przygotowali koncepcje renowacji domu w sposób podkreślający jego walory zabytkowe i architektoniczne. Dokonali także drobnych wstępnych prac konserwatorskich.

Koncepcja wypracowana przez studentów podczas warsztatów jest obecnie przetwarzana na kompletny architektoniczny projekt renowacji. Efektem warsztatów jest też decyzja o organizacji kolejnych – tym razem poświęconych pejzażowi kulturowemu miasteczek Lubelszczyzny i wnętrzom małomiasteczkowych domów.

W ramach zadania zostały zebrane, opracowane i opublikowane w internecie multimedialne materiały edukacyjne dokumentujące i popularyzujące tradycyjną drewnianą architekturę miasteczek regionu lubelskiego. Została przeprowadzona kwerenda dotyczącą tradycyjnej architektury drewnianej miasteczek regionu lubelskiego, oraz zebrana dokumentacja fotograficzna i filmowa.  

Przygotowanie atrakcyjnych i przydatnych materiałów edukacyjnych okazało się bardzo dużym wyzwaniem. Niestety, udało nam się tylko w pewnym stopniu. Pierwotna opracowana przez nas koncepcja okazała się zbyt trudna w realizacji w założonym okresie, stąd konieczność stworzenia wersji uproszczonej. Jednak kontynuujemy prace zmierzające do przygotowania bardziej atrakcyjnego materiału edukacyjnego o architekturze drewnianej (interaktywnego, z wykorzystaniem modeli drewnianych, modeli cyfrowych 3D i filmów).  

Projekty „Pejzaż kulturowy miasteczek Lubelszczyzny” i „Architektura drewniana miasteczek Lubelszczyzny” dofinansowano ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

redaktor